Tommaso Campanella, De sensu rerum, p. 21
tellurem propterea magneticam facere, quia magnetem sic ad
sui
positionem invitat; sic enim oporteret solem et lunam herbaceas
facere,
quoniam herbas ad sui motum convertunt. Neque propterea
quod non alia
metalla et corpora tellus ad se invitat, solummodo magnetica
sit tellus. Non etiam
Sol omnes producit herbas, non tamen
ad se rapit; sed quasdam: nec propterea de
natura illarum, quas rapit,
ipse erit, cum etiam aliae calidiores sint, soli
similiores; sicuti neque
lux de natura papilionis; sed oportet aliquid esse in
heliotropio, quo
ad solem propendet et voluptatem in papilione a luce excitari, et
in
magnete a tellure. Praeterea cum in nostra Philosophia statuerimus
terram
esse natura frigidam, obscuram et immobilem in sua puritate;
quae autem partes eius
in metalla et plantas et lapides, et in rubras
et albas, aliisque coloribus affectas
terrellas conversae sunt, terram
non esse vere, sed Entia secunda: nequaquam
affirmare possumus
terram esse magneticam. Magnes enim ex fluoribus fit, a sole
ingenerato
liquefacienteque, in terrae visceribus factis, sicuti et caetera
metalla.
Impossibile est autem effectum solis esse id, quod maxime terra
est.
Neque enim contrarium a contrario fit. Si autem terra sit in
centro calida, ut
Pythagorici putant, et quasi animal variis constans
partibus, nec propterea
magnetica erit. Non enim homo osseus est,
quia os in compositione eius quoque reperitur. Praeterea lapides,
ex
quibus montes maximi constituuntur, ut Alpes, Apennini, Taurus,
Libanus,
Caucasus et alij totam terram cingentes et incrustantes et usque
ad ima
viscera intrantes longe plures et grandiores telluris portiones
sunt, quam magnes,
ut potius lapidea, quam magnetica videri
debeat, sicuti homo potius carneus quam a
renibus reneus dici debet.
Motus ergo magnetis ad telluris positionem, qualis
heliotropij et
lupini ad solem existimandus est, et ex sympathia non solum
similitudinis
naturae: sic enim a terra electrice traheretur; sed positionis
naturalis
oriri apparet. Neque negandum est ad partes polares coeli
polos terrae
per positionis sympathiam referri: quoniam talem ex origine
posituram accepit. Quod
autem ex origine habemus, naturale
est, ut in Epilogismo
, et in Metaph. docuimus. Hoc autem pulchro
experimento ipse Gilbertus
confirmat, dum ferreos clavos eam posituram
in aqua super subere servare
docet, quam sortiti sunt in officina
ferraria, dum a fabro sic positi cuderentur.
Mira res, veritatisque
plena; unde mundi consensum in suis partibus intelligas. Quod
etiam
cadaver humanum probat, dum aquis natans perpetuo in coelum
faciem
spectantem tenet, et a tali positione deturbatum, ad eandem mox
redit, ut
pluries expertus sum, ut in 4. lib. dicemus, occulto regi sensu,
quibus manifestus deesse videtur. Narrat
etiam de ferro posito
in templo Mantuae converso post tempora in magnetem, et
servante
posituram quam diu tenuerat in templo, ut scias magnetem non esse